No principio era o verbo.
Non. No principio foi o paso. E máis antes, o deixar pasar as correntes e filtrar o que delas se puidese aproveitar. Pero sen remontarse tan atrás na evolución, e referíndonos aos parentes de noso máis próximos —Ardipithecus, Orrorin—, no principio foi o paso bípede.
Andar. Facer. Falar. O leit-motiv de ‘Eva e Lucy’.
Andainas e camiños. Migracións e peregrinacións. Viaxes que non se fixeron, paseos que se repiten, outros que xa non se poden dar. Camiños que unha muller desmemoriada esquece, e pérdese. Camiños que levaron aos Heidelbergensis a Galiza. Camiños que levan a Compostela, a nosa Roma, onde florece de novo a industria da peregrinación. O turismo masivo. ‘Camiño’, como o libro de Balaguer, monseñor do Opus? Non, camiño máis cavernícola se cabe: camiño NeoCatecumenal.
Non podo dicir onde empezou a fraguarse o texto, pero si que comparte raíces cun relato do libro ‘Á busca da orixe perdida das especies’, o relato CULLER CULLER CULLER. A comprensión do mundo en distintas épocas da vida, a memoria e a súa perda. As palabras como átomos da comprensión.
“Pescudar na nosa orixe converteuse na miña fixación. Resumín a busca de sentido que me gravitara sempre sobre a existencia nunha breve sentenza: saber algo dos avós. Non literalmente dos meus, senón dos nosos avós en xeral. Dos avós dos avós. Dos tatara-tararavós. Dos tatara-tátara, tatara-tátara, tatara-tátara-tátara-tátara, tatara-tátara, tatara-tátara, tatara-tátara-tataravós. Atopar nunha pandeirada ancestral as primeiras mentes que se fixeran preguntas semellantes sobre a vida.” (p.58)
Cando empecei a ler sobre bioloxía e evolución? Cando me deron tantas ganas de visitar, como se fose un santuario, Atapuerca? Antes de que houbese MEH.
Como se enredou iso coa familia próxima? Pois diso vai a novela. Diso reza. Ha ha ha. Familias próximas e familias remotas. Xogar ás oposicións e aos paralelismos. Ciencia e relixión. Nai e filla. Fósil ou reliquia? Un artigo sobre Emiliano Aguirre –primeiro director das escavacións de Atapuerca– que trata sobre unha confusión dese tipo axudou a encarreirar o relato.
Un fósil como una acordanza, unha lembranza palpable e examinable dende moi diversos ángulos. É algo innegable, pola súa condición material, e fortuíto o seu achado. E tamén susceptible de interpretacións varias. Haille que reconstruír o escenario para que funcione como unha desas memorias involuntarias proustianas, que te fan viaxar no tempo, que te fan revivir un eu pasado. Iolanda quere recuperar a memoria da especie. Aurora perde a súa memoria individual. A filla aférrase ao seu traballo, coida e ignora a nai todo o que pode, até que bate con algo esencial para ambas as dúas. Deixa a carraxe a un lado, o suficiente para que non escureza o raciocinio, e pensa. Intenta comprender a lóxica dos feitos.
Escavar nas razóns, desenterrar motivos, achar causas. Paleontoloxía dos corazóns. Cos anacos de óso vaise montando o esqueleto, coas lembranzas —eses pedazos fósiles na memoria— artéllase —vertébrase— a narración. Un relato que a explique, un conto que axude a comprender.
Amor é comprensión.
Pescuda é paixón.
A investigación como actor de amor desaforado. Ir até o fondo, até onde se poida na pescuda.
“Ser, en poucas palabras, etnóloga de min mesma”, di Annie Ernaux, en ‘A vergoña’.
“Ser, en poucas palabras, paleoantropóloga de min mesma”, diría Iolanda parafraseando a Annie Ernaux, “e da miña nai”.
Andar. Facer. Falar.
Foto de @OParruloFoto – Praza de San Domingos, Lugo
