Estes días celébrase o congreso da International Gothic Association de Manchester, no que Lorena López-López falará de vampirismo, sexualidade e tecnoloxía nas miñas novelas, especialmente en Sangue 12.
Archivo de la categoría: reseña
Limiar de Conciencia en Protexta
No suplemento Protexta da revista Tempos Novos nº 254, xullo 2018 publícase unha reseña de Limiar de conciencia
NARRATIVA – A PEL DA SINTAXE, por Lorena Gómez Méndez
Limiar de conciencia, recomendación de Mario Regueira
No blog de Mario Regueira (O porto dos escravos), a súa escolla dos mellores libros do pasado ano 2017 en galego, onde xunto a Camuflaxe, de Lupe Gómez, está Limiar de conciencia. Obrigada!!
Sangue 12 en Lecturafilia
En Lecturafilia publican outra reseña de Sangue 12. Obrigada!
Reproduzo aquí o texto de Tensy Gesteira.
” “Sangue 12”, unha historia vampírica e feminista
Non hai nada máis atraínte para min que atoparme con historias que se presentan como raras, xa que iso simboliza que vou atopar algo diferente e case sempre, unha forma de literatura novidosa. A orixinalidade no tema e no seu tratamento é a característica que máis destaca en Sangue 12, novela coa que a coruñesa Cris Pavón se inicia na literatura.
Nesta novela mestúrase o real co onírico e os séculos XIX e XXI, onde se nos conta unha historia vampírica que non é a mítica de Crepúsculo, senón que nos leva á reflexión sobre a propia identidade.
Nela atopamos a unha rapaza adolescente, sempre pendente do móbil, que se atopa un día con outra moza de aspecto estraño e anacrónico nun autobús nun día rutineiro. Cunha narración en primeira persoa, irémonos somerxendo nos pensamentos máis íntimos desta moza que busca a súa forma de ser nun mundo tan complexo coma o de hoxe en día. Mais, a aparente calma que ela vive co seu teléfono virase interrompida pola adrenalina que lle produce estar preto da rapaza misteriosa do autobús. E, pouco a pouco, iremos coñecendo unha historia de trazos vampíricos, pero cun ingrediente orixinal: a presenza da reflexión sobre o papel de ser muller en dous tempos diferentes, o mundo da tecnoloxía e a eclosión da soidade, e mesmo as desvantaxes de medrar e deixar a infancia atrás.
A verdade é que é esta unha historia que ben podería interesar a todas as persoas que leron a saga Crepúsculo e derivados, e debería ser de lectura obrigada nos institutos, pois fomenta o debate sobre a propia persoa e as súas formas de ver o mundo.
Así mesmo, Cris Pavón practica un exercicio moi interesante, ao combinar á perfección o mundo real co fantástico, de xeito que vemos todo o que acontece como normal, ata o feito de que dúas mentes se poidan conectar entre si. E non hai que esquecer outro dos puntos fortes do libro que temos entre mans: o debate sobre a liberdade amorosa, e o dereito a querer sen límites, independentemente do sexo.
Indagando máis alá, Sangue 12 podería verse coma unha homenaxe ao Frankenstein de Mary Shelley e a esas historias de vampiros do século XIX, que nos levarían directamente a unha inspiración que ten os seus cimentos na lectura das grandes obras clásicas. E senón, véxanse os fragmentos do diario da muller misteriosa nos que recoñece que un dos seus maiores gozos é o sangue e a lectura:
“Lin moitísimo esta tempada, gozo da lectura máis que de ningunha outra cousa. Case. A noite pasada, cando quería rematar Orgullo e prexuízo e os ollos se me pechaban, saín fóra da casa. A noite era espléndida, nidia. Fun silandeira ao galiñeiro da casa veciña, collín un pito xa grandiño e sacieime. Logo tranquilamente volvinme deitar e rematei o libro. A letra con sangue entra, ha, ha, ha”.
No parágrafo anterior non nos pasa desapercibido ese humor intelixente que impregna toda a novela e que nos fai botar unhas cantas gargalladas, iso si, sen quitarlle nin unha miga de seriedade ao asunto.”
Sangue 12 en Palabra de Gatsby
Na web Palabra de Gatsby publicaron hai pouco unha recensión de Sangue 12. Benvida sexa!
Reproduzo aquí o texto de David González.
“A literatura moitas veces precisa de renovar os seus propios mitos e figuras principais. O caso do vampiro non é algo diferente. Estas supostas deidades demoníacas que presentaron autores como Bram Stocker, Byron o Goethe evolucionaron na literatura actual introducíndose no novo mundo con distintos resultados. Sangue 12 de Cris Pavón é un deses casos nos que esta figura desvirtúase fronte a tradición pero o resultado non é un despropósito.
O libro non comeza con moi bo pé. Peca un pouco nos primeiros capítulos de caer na repetición de situacións e os encontros dos personaxes sempre baséanse nos mesmos principios. Cando todo pode indicar que o libro seguirá unha trama insubstancial, o contacto entre as dúas protagonistas da lugar a un cambio sorprendente no rumbo da historia. A trama comeza a introducir reflexións sobre o crecemento, o sangue, a regra e a sexualidade dende unha óptica nada tradicional.
É posible medrar sen se volver desprezábel? É posíbel que a noite non siga o día? Eles só se resignan. Acéptano e reciben logo as ledicias do sexo como premio de consolación fronte á perda da infancia. É o que fai soportábel o paso ao estado adulto, sempre o pensei, pero nunca o comprendín como agora. Foi algo máis que entendelo, sentino, por un intre desexei mergullarme eu tamén na corrente do tempo e compartir con ela ese pracer. (páx. 84)
A obra combina un diario e as vivenzas persoais da vampiresa cunha narración áxil e na que a descrición ocupa so momentos chave da historia. Todo isto outorga a obra unha perspectiva microhistórica moi ben trazada en base a unha cronoloxía ben perfilada. As novas tecnoloxías introdúcense tamén para favorecer este punto, xa que a axilidade da mensaxería permite que as relacións entre personaxes sexan moito máis aceleradas e constantes.
O amor adolescente e feminino que podíase entender nas primeiras páxinas non segue as liñas tradicionais dos máis recentes e desafortunados produtos literarios, senón que utilízase como crítica á idealización do amor que a historia escrita por homes impuxo. O descubrimento da sexualidade supón para as dúas mozas un pracer que non se ve baixo os medos heteropatriarcais e que os pon en dúbida. O sangue da menstruación é un sangue que é froito de desexo por parte da vampiresa, que desexa unha volta á infancia a través dun líquido desexado, nun proceso voluntariamente similar á lactancia. Non produce noxo nin simboliza a fertilidade, en vez de ser a marca da vida adulta e a marca da liberdade e a infancia.
3 de xaneiro de 1817
O pacto era non medrar. Aínda ten que transcorrer un tempo para que vexa se efectivamente se detivo o meu crecemento. Ás veces asáltame unha sede tal que non sei do que sería capaz… de chuchar a menstruación se a tiver.
5 de xaneiro de 1817
Cando chucho sangue volvo á infancia perfecta, á ledicia total. Á despreocupación, á ignorancia, ao gozo. Lembro o imposíbel, o pracer da lactancia. (páx.92)
Tamén se agradecen as continuas referencias que fai a autora a tradición literaria e, en especial, ó pensamento feminista. Aínda que o feminismo é un tema que ten un fondo palpable na novela, tamén se introducen explicitamente algúns nomes de pensadoras e títulos de obras. Destacar o papel que se lle da a Mary Shelley pois é o antecedente máis popular da literatura de terror escrita por mulleres.
Conseguiu que a irmá lle enviara o enderezo de Mary Shelley, Mary Wollstonecraft de solteira, quen foi moi amábel e atenta ao responder as súas cartas, pero non lle deu ocasión para se achegar como Palmira quería, con máis intimidade. Informouse de todo canto puido sobre a súa vida: os seus fillos mortos, as desavinzas co defunto marido, a vida dos do pazo Diodati. Canto máis descubría de Mary Wollstonecraft, máis medraba a súa admiración por ela: a devoción pola súa nai autora da Vindicación dos dereitos da muller, o seu desprezo polas convencións sociais, o singular da súa vida e a dos seus amigos. (páx. 115)
En resumo, Sangue 12 é un libro que aínda que pode ter un comezo titubeante merece unha oportunidade por parte do lectorado. Un libro bizarro, complexo pero cun fondo chamativo e todo un pensamento detrás.”
Magdalena tecnolóxica, por Mario Regueira no Sermos Galiza
No semanario Sermos Galiza do xoves 25 de xuño, Mario Regueira publicou unha crítica de ‘Á busca da orixe perdida das especies’.
Reseña de ‘Á busca da orixe das especies’ por Inma Otero Varela
A Cristina Pavón préstalle afondar no que nos fai máis humanos. Percíbese en obras anteriores e tamén nos relatos que conforman este volume premiado no certame Ricardo Carballo Calero de 2014. A linguaxe, os novos emprazamentos nos que nos sitúa a integración da tecnoloxía nas nosas vidas, a memoria e o tempo constitúen os vimbios que sosteñen as identidades. Ata aquí pouco de novidoso no que a temas se refire, sen que isto supoña ningún tipo de menoscabo. A orixinalidade vén do enfoque. Incorpórase o discurso da ciencia ao filosófico e estritamente literario na análise do “eu”. O individuo convértese en obxecto de estudo para a neurociencia e a intelixencia computacional, mentres o narrador se apropia por veces desta perspectiva analítica. Mais o curioso e formidable é que a complexidade do que se observa, o humano, fai que nunca perda a alma. Perdura unha parte que non se deixa apreixar, en boa parte porque muda, é maleable a causa do tempo. Se cadra este é o motivo polo que a súa produción non se pode encadrar nidiamente dentro dos marcos da ficción científica, malia que abeire certo ton ensaístico.
Volvamos á memoria, tema fundamental de todos os relatos nas súas múltiples variantes. A memoria como ponte coa infancia e as súas experiencias traumáticas, a memoria domesticada con pastillas que aparece en “Sara e os años”, a reconfiguración do mundo á que obriga o Alzheimer en “Culler culler culler” que abre a pregunta de se a falta de linguaxe e memoria merma o que hai de humano nas persoas, a memoria como garante da especie e, sobre todo, a memoria como ficción e como construtora da identidade. Son precisamente os relatos que abren e pechan o libro os máis interesantes neste aspecto. Os “eu” que reconstrúe a memoria de ambos os dous relatos inteactúan coa obra de escritores consagrados; Borges, Darwin, Cunqueiro e, nomeadamente Proust. A nudez da intimidade convertida en espectáculo radicalízase coa posibilidade de viaxar a través dos recordos que ofrece o Memory Park. A experiencia lúdica vóltase adicción e esta angustia cando se constata que as lembranzas máis queridas nin sequera son ficcións estables. É o prezo que ten que pagar a protagonista, “auténtica ionqui do egotrip” (p. 26), muller como o resto de personaxes principais que, por mor da súa identidade de xénero, ven como a suma imposta desde fóra do “eu” aumenta considerablemente. Só unha tacha facilmente subsanable a unha obra sorprendente e ben feita. Cóanse por veces expresións lingüísticas un tanto chocantes por interferencia do castelán.
Inma Otero Varela.
Publicado no xornal “Novas do Eixo Atlántico”
O doce abxecto
A plataforma de crítica literaria A Sega publica hoxe unha reseña de María Reimóndez arredor da miña novela Sangue 12 intitulada ‘O doce abxecto’, que podes ler nesta ligazón. Reprodúzoa a continuación, feliz de que me saiban ler.
O doce abxecto
“Woman, as a sign of difference, is monstrous”
Rosi Braidotti, “Mothers, Monsters and Machines”
“A free woman in an unfree society will be a monster”
Angela Carter, The Sadeian Woman
Tomo as dúas citas introdutorias para esta recensión do excelente artigo “Of Aliens, Monsters and Vampires: Speculative Fantasy’s Strategies of Dissent”, de Belén Martín Lucas porque creo que ben serven para contextualizar a novela Sangue 12 de Cris Pavón. Esta contextualización fáiseme necesaria porque, deliñando o seu argumento de vampira adolescente (ben, as vampiras non teñen idade pero así se entende no texto) namorada podería ser que alguén se confundise con certas versións recentes desta temática coas que a novela de Pavón nada ten que ver. Malia a moda de películas, series, libros e demais parafernalia que nos invadiu en época recente, a novela de Pavón nace, ao meu ver, dunha outra xinealoxía, unha moito máis antiga e sen dúbida evidentemente antiheteropatriarcal.
É ben certo que as narrativas vampíricas renacen das súas cinsas de forma pendular co atractivo que estes personaxes tan terroríficos como atraentes suscitan non só nas mentes adolescentes, pero rara vez as lecturas máis habituais desa lenda pasan do agardado, do previsible, da sedución heteropatriarcal do vampiro poderoso e as vampiras… ben, vampiras.
Eles coa capacidade de dar a vida eterna, elas coa maldade innata de calquera muller, incapaces de sentir amor, compromiso, coidado, todas eses atributos femininos do patriarcado. Mais no fondo, e de aí a intelixencia fina e irrefutable de Pavón, a lectura patriarcal do vampiro deixa fóra o seu potencial de subversión, un potencial que, por certo, levan explorando as autoras feministas e lesbianas, sobre todo as racializadas, xa un tempo moi longo noutras latitudes (por desgraza, con pouca visibilidade1).
O primeiro vínculo de Sangue 12 con estoutra xinealoxía á que me refiro ten que ver con poñer de manifesto dende o irónico e dende a destreza narrativa máis absoluta, a –non podo dicilo doutra maneira- estupidez do mito do vampiro patriarcal. Non se entende, senón, por que habendo sangue a esgalla, sangue que flúe cada mes, os vampiros teñen que pasar polo molesto proceso de chuchar e matar a vítima tras vítima nun aburrido ronsel de morte e destrución. O texto de Pavón é moito máis amplo ca iso, pero ao meu entender nace desta chiscadela ao aburrimento das narrativas patriarcais e, si, tamén, á súa estupidez.
Porque nesta historia de vampirismo flúe tamén a negación a aceptar a narrativa heteropatriarcal do propio corpo, a da marca imborrable da regra como inicio da vida adulta, a do desexo heterosexual, a do esluír permanente da historia das mulleres (por exemplo grazas á referencia ao amor entre a protagonista e Ada Lovelace). Todos estes aspectos nárranse dende unha escrita que flúe coma o sangue, con naturalidade entre os diálogos e os recordos, entre a incerteza do engano inicial, da reticencia da protagonista ao amor ata a entrega ao descoñecido. Hai na novela unha interesante evolución dunha personaxe única, autónoma e inicialmente distante. Mais o sangue…o sangue pódeo todo.
É nese lugar, nese material viscoso e concreto, onde a novela racha con todas as convencións do vampírico. Regresa con Kristeva ao abxecto. O abxecto, aquilo que nos provoca noxo, como o sangue menstrual lle provoca ao patriarcado, marca a ruptura dos significados adquiridos, unha ameaza aos valores dominantes. É así que a mera idea de que unha vampira poida atopar o sangue menstrual coma o maior manxar resulta non só novidosa senón fondamente política.
Nesta política doce, o corpo feminino, o corpo neste caso da moza adolescente, adquire novos significados. Convértese en lugar de gozo, racha coa narrativa da vergoña e amósase en todo o seu esplendor.
Ese esplendor mordaz e paixonal contrasta de forma directa coa vergoña que se nos inculca ás mulleres con respecto á menstruación. Hai aínda moitas mozas e mulleres que non queren usar tampax, e xa non digamos unha copa menstrual, por entrar en contacto co seu propio corpo, por tocar o seu propio sangue. A construción cultural do abxecto ten implicacións políticas claras. Para as mulleres, o descoñecemento do corpo é tamén o descoñecemento do pracer, e polo tanto, o descoñecemento da posibilidade dunha sexualidade autónoma e non suxeita aos designios heteropatriarcais.
O heteropatriarcado comeza por desafiuzarnos do noso corpo, por facernos entender ás mulleres mesmo dende esa experiencia básica, que non encaixamos, que somos as monstras, as abxectas. Só desta maneira se entenden os debuxos recorrentes do “corpo humano” sempre masculino, o mal chamado “masculino xenérico” da linguaxe sexista, a delimitación das mulleres nos estudos médicos sempre como a excepción a unha suposta (ironías á parte) regra. Sangue 12 fala de todo isto e máis, coa escrita non de quen é quen de reescribir un xénero senón de devolvelo ao rego transgresor do que naceu fronte a visións hexemónicas e edulcoradas, patriarcais e retrógradas da máis pura cooptación.
O motivo vampírico e doutras monstras resulta unha narrativa, pois, vizosa, para analizar o abxecto e as fendas das ideoloxías dominantes que Pavón utiliza á perfección. Ademais, neste caso, o que se conta resulta tan intrigante, atractivo e engaiolante que unha non ten máis posibilidade que renderse ante o evidente. O abxecto é doce, a subversión é deliciosa, a transgresión é pracer.
María Reimóndez
‘Á busca da orixe perdida das especies’ no Faro da Cultura
O Faro da Cultura do 23-04-2015 publicou unha crítica de Francisco Martínez Bouzas arredor de ‘Á busca da orixe perdida das especies’, baixo o título ‘Viaxes pola memoria’
Ana Bande e ABDOPDE
Grazas, Ana, polo que escribiches ao redor de ‘Á busca perdida das especies’, que se pode ler nesta ligazón, e que reproduzo aquí tamén.
Xa máis dunha vez oín as túas desculpas -mesmo laios :)- por non ter conseguido que ‘Limiar de conciencia’ fose gañadora cando eras membro do xurado, e abonda xa con iso, por favor. Pois se alguén conseguiu darme a confianza que ás veces me faltaba con esa novela fuches ti, que soubeches entender o que eu buscaba, e superar as dificultades que o texto puña, e acompañarme nesa busca até o final. Así que se a alguén lle teño que agradecer algo por ‘Limiar de conciencia’, Ana, cariño, é a ti.
A busca da orixe perdida das especies, Cristina Pavón
Dende que tiven o privilexio de ler o manuscrito da súa primeira e grandísima novela, Limiar de Conciencia, e malia a mala conciencia (neste caso a miña) de non ser quen de defender a capa e espada aquel texto para que fora o xusto gañador do Premio Xerais daquel ano, síntome en débeda con Cristina. Pero o meu desacougo durou o pouco tempo que pasou dende que a autora comezou a ser premiada. Ao Premio “Modesto Rodríguez Figueiredo” pola súa obra “Cara a Tiananmen Square”, engádese agora o recente Premio Carvalho Calero de Narración por este conxunto de relatos de título tan fermosamente evocador. Eu, de Cristina destacaría o seu degoiro polo coñecemento. A súa curiosidade por atopar a cerna das cuestións fundamentais. As que atinxen ás dúbidas máis transcendentes, que son tamén as que nos plantexamos na máis tenra infancia e que a pesar de todo o que levamos lido e reflexionado non damos resolto con toda a madurez que se supón que unha acada coa idade adulta. Cicais o máis precioso que atopo na súa escrita é precisamente a imposibilidade de acadar certezas nunha idade adulta que inxustificadamente privilexiamos fronte a aquela inocencia involuntaria coa que albiscabamos o mundo na infancia. Por iso a recuperación daquel paradiso perdido é a angueira á que se sacrifica a poesía, esa arqueoloxía sentimental na que procuramos reter, non un tempo pasado que polo simple feito de selo tivese que ser mellor, senón as primeiras impresións que o mundo exterior estampara na nosa conciencia. Aquel bruído, caloriña, insatisfacción ou incertidume sen adobiar por negociación ningunha con unha mesma, porque non tiñamos todavía a sensación de ter que defendérmonos de un mundo exterior nocivo e malvado que logo aprendemos que está aí para conspirar contra nós. O devezo de Cristina por reencontrarse con aquel eu inocente e puro materialízase en textos profundos e sinceiros que debuxan paisaxes das que tamén nós formamos parte. Recoñecerémonos nos intres recuperados por Cristina, fomos a súa irmá afouta, fomos a súa compañeira de cuarto curso da EXB, tamén fomos a meniña que sentou no valado, afastada dos compañeiro de colexio, porque quería facerse preguntas ela soíña. E somos tamén eses adultos despistados que procuramos respostas en máquinas do tempo de feiras e tamén en pílulas que prometen un pouco de calma neste caos de incertidume. Confiamos na ciencia e nos achados de xentes que pasaron a vida resolvendo unha fórmula matemática, pero prestamos tamén toda a atención ás estratexias coas que resolven a vida o común dos mortais, porque a sabedoría pode que sexa unha especie de equilibrio entre o desexo e a necesidade de insatisfacción. A Cristina preocúpalle a memoria, diríase que mesmo a obsesiona o perigo a perder esa especie de aleph que temos ao noso dispor para turrar de solucións xa probadas. É o medo á perder seguridade, esa que non precisabamos na infancia, cando a improvisación era a felicidade. Cicais non tiñamos que porfiar tantísimo en dominar o tempo, deterse fronte ao cabalo e abrazalo coma fixo aquel tolo marabilloso ¿non si?